Ten wyjątkowy tydzień, tradycyjnie naznaczony  ponadczasową refleksją o sprawach ostatecznych, nie obfitował w jakieś szczególnej wagi zdarzeniami kulturalne. Oczywiście poza tymi stygmatyzowanymi Świętem Zmarłych, z których wydarzeniem była kolejna 20. już edycja „Zaduszek Dżemowych” – kultowej imprezy Wojtka Klicha, organizowanych przez tego znanego muzyka w piwnicach TCK. Wpisane w atmosferę dnia Wszystkich Świętych, w blasku świec, w klimacie jesiennej nostalgii muzyka zmarłych artystów robi wyjątkowe wrażenie. Pomysł narodził się w kilka miesięcy po śmierci Ryszarda Riedla – lidera grupy Dżem, był to rok 1994. W hołdzie Riedlowi w Tarnowskim Centrum Kultury zorganizowano pierwszy koncert. Od tamtej pory to jedna  z najbardziej wyczekiwanych imprez  w Tarnowie. Każda edycja wywołuje niezwykłe emocje i wspomnienia o bliskich zmarłych. Słuchając utworów nieżyjących artystów, granych na żywo, można poczuć, jak bardzo bliskie jest to, co po nich zostało. Na przestrzeni lat, na zaproszenie Wojtka Klicha, podczas Zaduszek Dżemowych swoją obecność zaznaczyli m.in.: Jerzy Styczyński (Dżem), Adam Otręba (Dżem), Sebastian Riedel, Marek Piekarczyk (TSA), Krzysztof „Zalef” Zalewski, Jacek Dewódzki (ex. Dżem), Piotr Lubertowicz, Maciej Maleńczuk, Liam McMurray (Irlandia), Robert Lubera, Jean Lubera. Niepowtarzalny klimat koncertu potęgują przeżycia związane z odwiedzaniem grobów bliskich i „wypominkami” o twórcach, ludziach tarnowskiej kultury, którzy odeszli w minionym roku… Na szczęście nie było ich tak wielu. I tak: 6 listopada 2012 roku w wieku 54 lat zmarł Jerzy Okoński.  Ceniony  archeolog i pasjonat historii, były radny Rady Gminy Tarnów.  9 listopada 2012 w wieku 80 lat zmarł Jerzy Sopoćko . Aktor, reżyser teatralny, dyrektor naczelny i artystyczny Tarnowskiego Teatru im. L. Solskiego w Tarnowie w latach 1995 – 1997. 26 marca 2013 w wieku 89 lat zmarł Jerzy Nowak. Wybitny  krakowski aktor, teatralny i filmowy, lecz także pedagog i pisarz, słynny Żyd z Wesela. W tę rolę w ciągu 20 lat wcielił się ponad 630 razy. Ten niedościgły mistrz tzw. drugiego planu, przez kilka sezonów (za dyrekcji R. Smożewskiego) związany był z tarnowskim teatrze gdzie grał m.in. w słynnej adaptacji „Apelacji” J. Andrzejewskiego. 9 sierpnia 2013 roku w wieku 68 lat Władysław Konieczny. Historyk, długoletni kustosz placówki muzealnej w Dołędze w gminie Szczurowa, oddziału Muzeum Okręgowego w Tarnowie.  9 września 2013 roku zmarł Robert Rawiński. Bardzo lubiany w środowisku konserwator sztuki, mąż znanej malarki Renaty Stadler-Rawińskiej. - Choroba dopadła go nagle i błyskawicznie postępowała. Pomysł na zorganizowanie aukcji charytatywnej na leczenie Roberta powstał spontanicznie. Aukcja dzieł sztuki, połączona z koncertem tarnowskiego chóru Gos.pl odbyła się w sobotę, 7 września o godz. 19 w winiarni-restauracji "Lippóczy Pince". Dwa dni później Robert  odszedł… . Zaduszkowo było również w Tarnowskim Teatrze, gdzie w niedzielę 3 listopada Stowarzyszenie Ich Lepsze Jutro zorganizowało okolicznościowy koncert, w którym zabrzmiały m.in. utwory E. Presleya, A. Zauchy, M. Jackson'a, F. Mercury'ego, M. Grechuty oraz wiele muzycznych niespodzianek. Wykonali je m.in.: Piotr Kita (śpiew, piano), Paweł Mazur (śpiew, bass), Stanisław Migała (gitara) i Sylwester Malinowski (perkusja). - Dlaczego utwory tych wykonawców wybraliśmy? Ponieważ lubimy je grać i śpiewać – mówi Piotr Kita, pomysłodawca koncertu. - Myślę, że atutem koncertu będzie różnorodność. Na przykład Paweł Mazur czuje się dobrze w „ostrzejszym" graniu, stąd zaśpiewa np. utwory Jackson'a, czy Mercury’ego. Ja czuję się lepiej w klimatach lżejszych, więc będę wykonywał głównie, choć nie tylko, ballady Presleya, Charlesa, czy nawet Grechuty. Tuż przed Wszystkimi Świętymi odbył się też na Nowym Cmentarzu w Krzyżu wyjątkowy zborowy pochówek wykopanych w wyniku prac archeologicznych prowadzonych  na tarnowskim Burku szczątków ludzkich. Koniec października i początek listopada to także czas „Niepodległości” w Tarnowie, jednym z najważniejszych miast ówczesnej Galicji. Zakończył się II Festiwal Niepodległości, zaś na specjalnej połączonej Sesji Rady Miasta i Powiatu, jaka odbyła się we środę 30 października w Ratuszu, otwierającej oficjalne obchody 95. rocznicy odzyskania niepodległości, wręczono coroczne nagrody im. dr T. Tertila oraz odznaczenia państwowe, o czym obok…

Cmentarz przykościelny zlokalizowany na Burku został w znacznej mierze przekopany przy okazji wcześniejszych, różnych robót ziemnych. Na podstawie obserwacji archeologicznej można uznać, iż na cmentarzu w obrębie parkanu i na zewnątrz, pochowanych zostało około 300 osób. Do bardzo cennych naukowo należy jeszcze zaliczyć odkrycie na Burku grobu popielnicowego tzw. kultury pomorskiej. Poświadcza on o istnieniu tu cmentarzyska ciałopalnego z czasów prahistorycznych (około V wieku p.n.e.). Szczątki sprzed wieków spoczęły w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Komunalnym w Krzyżu. Odbyła się uroczysta msza święta wraz z ceremonią pogrzebową. Uczestniczyli w nich także kupcy z Burku, tego najbardziej znanego w Tarnowie placu handlowego. – Dopełniliśmy moralnego i społecznego obowiązku – mówi zastępca prezydenta Henryk Słomka – Narożański.  - Tarnowski Burek jest miejscem magicznym – podkreśla szef zespołu archeologów Eligiusz Dworaczyński. Jak podają źródła, plac powstał jako zamierzony element nowego planu urbanistycznego Tarnowa na przełomie XVIII i XIX wieku, jako plac wielofunkcyjny, w tym także gospodarczy. Handlowano tu głównie towarami „masowymi”, które nie trafiały na właściwy plac handlowy jakim był Rynek tarnowski i obecny Plac Kazimierza. Obecna funkcja handlowa, wielkotowarowa, wraz z zabudową kramów, wprowadzona została na Burek po II wojnie światowej. Kwiaciarki z rynku tarnowskiego przeniesione zostały na Burek w 1997 roku. Jak już wcześniej informowaliśmy, podczas prac archeologicznych na Burku odkryto m.in. kropielnicę. Została ona znaleziona w miejscu dawnego przedsionka Kościoła. Wstępna analiza formalna i stylistyczna tego zabytku każe przypuszczać, iż może ona być chrzcielnicą o wcześniejszym rodowodzie niż połowa XV wieku i pochodzić może z innego Kościoła. Wyjątkowo interesującym i cennym naukowo znaleziskiem jest zespół kafli piecowych tzw. garnkowych, odkryty przy północnej ścianie Kościoła. Najprawdopodobniej zakopano je tu podczas wymiany ogrzewania w zakrystii, na przełomie XV i XVI wieku. Zespół kafli jest jedynym w swym rodzaju znaleziskiem w Małopolsce.

Podczas uroczystej, niepodległościowej sesji połączonych rad miasta i powiatu poznaliśmy nazwiska laureatów siódmej edycji Nagrody im. Tadeusza Tertila. Po raz kolejny nagrodzono najlepsze prace licencjackie, inżynierskie oraz magisterskie poruszające tematykę Tarnowa oraz regionu tarnowskiego. Wręczone zostały również wysokie rangą odznaczenia państwowe. W tym roku oceniano 14 prac, w roku ubiegłym było ich 7.

Nagrodę im. Tadeusza Tertila w kategorii „najlepsza praca magisterska z dziedziny humanistyczno-społecznej” otrzymała Ewa Tutaj - absolwentka M WSE  w Tarnowie, natomiast z dziedziny techniczno-przyrodniczej Joanna Rapacz - absolwentka PK. Praca dyplomowa Ryszarda Nejmana ze SGGW została najwyżej oceniona w kategorii „najlepsza praca inżynierska”. Ponadto wyróżnienie otrzymały prace: inżynierska Macieja Bogdańskiego - absolwenta Politechniki Rzeszowskiej, praca licencjacka Pauliny Baranowskiej - absolwentki MWSE w Tarnowie oraz praca licencjacka Kingi Truty - absolwentki AGH w Krakowie.

Ponadto, postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Bronisława Komorowskiego, odznaczeniami państwowymi uhonorowani zostali zasłużeni w działalności niepodległościowej, kulturalnej, społecznej i zawodowej mieszkańcy ziemi tarnowskiej.

Szczególne prawo Tarnowa do rozmowy o polskiej niepodległości  w atmosferze wyjątkowego i nie tylko lokalnego święta, jest oczywiste. 95 lat temu tarnowianie, jako pierwsi w kraju, zrzucili zaborcze okowy, nie kończąc na deklaracjach, ale po prostu  rozbrajając w nocy z 30 na 31 października 1918 r. wojska cesarskie i przejmując władzę cywilną w mieście i okolicach. To u nas rozpoczęła się ta niezwykła sztafeta niepodległości, która w kolejnych dniach docierała do kolejnych polskich miast

Prawo naszego miasta do posługiwania się chlubnym hasłem "Pierwsze Niepodległe" zgodnie  potwierdzają historycy. Mimo tej świadomości, ta być może najważniejsza data w dziejach polskiego od zawsze Tarnowa, nie doczekała się wciąż odpowiedniego uhonorowania w oficjalnym miejskim kalendarzu.

Rok temu postanowiono to zmienić.  Konfederacja lokalnych środowisk i organizacji patriotycznych, jaką jest Obywatelskie Porozumienie na rzecz Tradycji i Niepodległości,  zorganizowała pod koniec października 2012 r., całkowicie oddolnie i solidarnie, pierwszy Festiwal Niepodległości w Tarnowie.

 Na tygodniowy blok inauguracyjny drugiej edycji imprez złożyły się koncerty, wystawa z Muzeum AK w Krakowie, targi książki, przegląd filmowy, ale także, a może przede wszystkim,  rozmowy i debaty z gronem szanowanych autorytetów na najważniejsze dla naszego narodu i państwa tematy.

Tematy  jak najbardziej aktualne. Dobrze bowiem wiemy – mówił Piotr Dżiża, główny organizator imprezy - że traktując  "niepodległość" jako zjawisko historyczne, nie rozważając jej, nie diagnozując jej zagrożeń, nie traktując jej jako żywego wyzwania, nie bijąc się o nią,  ów "złoty róg" wywalczony 95 lat temu  po prostu tracimy. Tym razem nie w wyniku zbrojnego podboju, ale codziennego wyrzekania się prawa do samodzielności, do podejmowania trudnych, ale suwerennych decyzji, prawa do artykułowania interesu narodowego, który ze swej istoty nie musi być przecież tożsamy z interesami innych państw, a już na pewno nie może im być podporządkowywany.

Tematem przewodnim tegorocznej edycji  było „Znaczenie Kresów Wschodnich dla polskiej państwowości i kultury”. Dlatego też pełen niespodzianek artystycznych niedzielny wieczór inauguracyjny (27 października, PWSZ o godz. 18:00) nazwano Wielką Galą Kresową. W jej ramach mieścił się też II Koncert Bardów z Adamem Strugiem, Jackiem Kowalskim i Henrykiem Kasperczakiem.

W poniedziałek 28 października w PWSZ  zorganizowano ogólnopolską sesję popularnonaukową ZAGŁADA KRESÓW z udziałem  wybitnych badaczy, twórców i działaczy społecznych z całego kraju.. 

Tego samego dnia wieczorem o 18:30 w Pałacu Młodzieży przy ul. Piłsudskiego 24 odbyła się tarnowska premiera odnowionego cyfrowo filmu PAN TADEUSZ  z 1928 roku, która zainaugurowała przegląd filmowy IMAGINES PATRIAE, w kolejnych dniach odbywający się już w murach  I Liceum Ogólnokształcącego.

Wyjątkowy wieczór promocyjny czekał też uczestników IIFN w Galerii Hortar,  we wtorek 29 października o godz. 17:00. O najnowszej książce Tomasza Antoniego Żaka „Dom za żelazną kurtyną. Listy do pani S.” rozmawiano z jej autorem  oraz gościem specjalnym, adresatką owych tytułowych listów Stanisławą Wiatr- Partyka, osoby dla tarnowskiego Porozumienia niezwykle ważnej.

Kulminacją tego  patriotycznego tygodnia był III MARSZ NIEPODLEGŁOŚCI  ulicami Tarnowa, jaki miał miejsce   w środę 30 października  po Mszy Świętej o godzinie 17:00 w Kościele Św. Maksymiliana przy ul. Urszulańskiej 9.

Jak zapowiadają organizatorzy spotkania autorskie, wieczory dyskusyjne  i seanse filmowe odbywać się będą pod szyldem Festiwalu  również w listopadzie.

Ryszard Zaprzałka