XIV Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów

Rusza w drogę we czwartek 25 lipca sprzed Muzeum Etnograficznego w Tarnowie. Jego uczestnicy przez cztery dni będą podróżować po Małopolsce, odwiedzając miejsca zagłady Romów z czasów II wojny światowej i propagując kulturę romską, życie taborowe, muzykę romską, oryginalne wozy z tarnowskiego muzeum, stroje, zwyczaje, język i romskie potrawy. Idea Taboru Pamięci zrodziła się w 1996 roku. Ojcowie założyciele - autorzy tego unikalnego w Europie, a pewnie i na świecie projektu to Adam Bartosz – dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie oraz Adam Andrasz – prezes Stowarzyszenia Romów w Tarnowie. Wykorzystując stare wozy romskie z muzealnej kolekcji, przy pomocy dyrekcji klikowskiego stada ogierów, Romowie z Tarnowa wybrali się wtedy na pierwszy Tabor Pamięci, który miał na celu przypomnieć zagładę szczurowskich Romów. Założenia programowe Taboru to:  upamiętnienie romskiego holokaustu, integracja Romów poprzez odwołanie się do mitu wędrówki, edukacja historyczna i kulturalna dzieci i młodzieży romskiej, wykorzystanie pozytywnego stereotypu Romów – kolorowych wędrowców – do zmiany negatywnego wizerunku Romów w społeczności polskiej, eksponowanie symboli romskich, uznanych przez instytucje międzynarodowe – flagi i hymnu. Wszystko to służyć ma wzmocnieniu narodowej tożsamości Romów, poczucia więzi z historią, więzi międzyplemiennej, a w efekcie – kreowaniu politycznej tożsamości Romów. Jedna z miejscowości na trasie Taboru jest tradycyjnie Bielcza, która dla Romów jest miejscem wyjątkowym. Stąd pochodził przedwojenny król cygański - Michał II Kwiek i powołanie się na wieś, jako miejsce urodzenia, było swoistą nobilitacją.

 

Tradycyjnie tabor poprowadzi pomysłodawca przedsięwzięcia Adam Bartosz, etnograf i b. dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie, który w 1979 roku utworzył w tej placówce pierwszą na świecie stałą ekspozycję o historii i kulturze Romów.

- Jak co roku, wyjeżdżamy cygańskimi wozami z Muzeum Etnograficznego w Tarnowie. Przez kolejne dni Taboru Pamięci oddamy hołd zmarłym w miejscach ich spoczynku. Tabor przypomina tych, których życie zostało przerwane, ale i przybliża romskie tradycje, wędrowne życie, język i muzykę - podkreślił Bartosz.

Tabor złożony będzie z cygańskich muzealnych wozów zaprzężonych w konie oraz kawalkady samochodów prowadzonych przez Romów z Polski i zagranicy.

W tym roku celem wędrówki jest leżąca nieopodal Tarnowa wieś Szczurowa oraz inne okoliczne miejscowości, gdzie znajdują się mogiły Romów pomordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej.

Bazą dla taboru stanie się obozowisko w parku w Szczurowej, skąd wozy taborowe rozjadą się do kolejnych miejscowości. W poszczególnych dniach będą to: Bielcza, Żabno i Borzęcin.

Na sobotę w obozowisku w Szczurowej zaplanowano koncert, którego gwiazdą będzie Dzianni. W galerii w obozowisku prezentowane będą wystawy towarzyszące: fotograficzna Joanny Kozery "Cyganie. Portrety białoruskich Romów" oraz wystawa malarstwa o tematyce cygańskiej autorstwa Jadwigi Sokołowskiej, która wraz z mężem Zygmuntem od niedawna prowadzi oryginalny Salon Artystyczny na poddaszu kamienicy przy ul. Kościuszki 15. O tej najnowszej tarnowskiej galerii stuki pisaliśmy obszernie kilka tygodni temu.

Jak przypominają tarnowscy etnografowie, Szczurowa jest jednym z największych miejsc kaźni Romów w Polsce. 3 lipca 1943 roku z rąk Niemców zginęły tam 93 osoby, niemal wszyscy romscy mieszkańcy tej wsi.

Byli to Romowie, należący głównie do rodzin Cioroniów i Białoniów, którzy osiedlili się w Szczurowej w latach 20. XIX w. Mieszkali w biednej osadzie usytuowanej na krańcu wsi. Należeli do Romów osiadłych, zżytych z miejscową ludnością na tyle, że trafiały się wśród nich małżeństwa mieszane. Pomagali sąsiadom w pracach polowych, żyli też z tego, co uprosili od zaprzyjaźnionych gospodarzy. Byli wśród nich muzykanci i kowale. Do 1943 r. w osadzie mieszkało ponad sto osób.

Rankiem 3 lipca 1943 r. osada romska została otoczona przez żandarmów, którzy furmankami przewieźli Romów na miejscowy cmentarz. Tam Niemcy zastrzelili 93 osoby.

Mieszkańcy Szczurowej starali się ratować swych romskich sąsiadów. Podstępem udało się wydostać ze śmiertelnego transportu kilka osób, między innymi kilkuletnią Krystynę Cioruń.

8 maja 1966 r., z inicjatywy miejscowej ludności, przy mogile ustawiono granitowy głaz, opatrzony pamiątkową inskrypcją. Jest to pierwszy na świecie pomnik, wzniesiony dla upamiętnienia Zagłady Romów. Stanął on na największej zbiorowej mogile pomordowanych Romów na terenie Polski. Od tamtego czasu na grób w Szczurowej przyjeżdżają pielgrzymki Romów z całego świata.

Pierwszy Tabor Pamięci Romów zorganizowany został w lipcu 1996 roku, 32 lata po tym, jak władze PRL zakazały Cyganom wędrowania po polskich drogach. Miał przypomnieć nie tylko tamten zakaz, lecz również zagładę narodu cygańskiego z rąk nazistów niemieckich.

Barwność wędrującej kolumny, nagłośnienie projektu przez media, sprawiają, że na całej trasie Taborowi towarzyszy ogromna życzliwość ludzi i wielkie zainteresowanie ideą pamięci zagłady. Tabor Pamięci jest projektem, w którym obok Romów uczestniczą ich sympatycy, przyjaciele, dziennikarze, a także często zupełnie przypadkowi ludzie, którzy do wędrowców dołączają na trasie, czy na postojach. Dla młodych jest to pierwsza sposobność zasmakowania namiastki życia taborowego, dla starych – jego przypomnieniem. Na trasie dochodzi do bliskich kontaktów z ludnością wsi i miasteczek. Rezerwa czy nawet niechęć do Romów, zdominowana zostaje przez życzliwą ciekawość. To ważna część współczesnej historii Romów. To ważne wydarzeni przywracające pamięć i tożsamość tego będącego od stuleci w diasporze narodu.
 

PROGRAM WYDARZENIA:

25.07 (czwartek): Wyjazd z Muzeum Etnograficznego ok. godz. 1000. Przystanek: Bielcza ok. godz. 14.00. Przyjazd na miejsce obozowania w Parku w Szczurowej ok. godz. 16.00

26.07 (Piątek): Po śniadaniu wyjazd delegacji do Żabna, złożenie kwiatów na zbiorowej mogile Romów; powrót do obozowiska.

27.07 (Sobota): Wyjazd wozami do Borzęcina, złożenie kwiatów przy Pomniku Pamięci o Zagładzie Romów w lesie; o 17.00 ceremonia przy zbiorowej mogile romskiej na cmentarzu w Szczurowej. O 20.00 w obozowisku odbędzie się cygański koncert, którego gwiazdą będzie Dziani.

28.07 (niedziela): Powrót do Tarnowa.

Taborowi Pamięci towarzyszy wystawa fotograficzna Joanny Kozery: Cyganie. Portrety białoruskich Romów oraz wystawa malarstwa o tematyce cygańskiej Jadwigi Sokołowskiej, które prezentowane będą w Galerii w Obozowisku.


W oparciu o materiały organizatorów przygotował – Ryszard Zaprzałka

 

 

 tarnowski kurier kulturalny   tarnowski kurier kulturalny    tarnowski kurier kulturalny    tarnowski kurier kulturalny    tarnowski kurier kulturalny     tarnowski kurier kulturalny    tarnowski kurier kulturalny