Tradycyjnie tabor
poprowadzi
pomysłodawca
przedsięwzięcia Adam
Bartosz, etnograf i
b. dyrektor Muzeum
Okręgowego w
Tarnowie, który w
1979 roku utworzył w
tej placówce
pierwszą na świecie
stałą ekspozycję o
historii i kulturze
Romów.
-
Jak co roku,
wyjeżdżamy
cygańskimi wozami z
Muzeum
Etnograficznego w
Tarnowie. Przez
kolejne dni Taboru
Pamięci oddamy hołd
zmarłym w miejscach
ich spoczynku. Tabor
przypomina tych,
których życie
zostało przerwane,
ale i przybliża
romskie tradycje,
wędrowne życie,
język i muzykę -
podkreślił Bartosz.
Tabor
złożony będzie z
cygańskich
muzealnych wozów
zaprzężonych w konie
oraz kawalkady
samochodów
prowadzonych przez
Romów z Polski i
zagranicy.
W tym
roku celem wędrówki
jest leżąca
nieopodal Tarnowa
wieś Szczurowa oraz
inne okoliczne
miejscowości, gdzie
znajdują się mogiły
Romów pomordowanych
przez Niemców w
czasie II wojny
światowej.
Bazą
dla taboru stanie
się obozowisko w
parku w Szczurowej,
skąd wozy taborowe
rozjadą się do
kolejnych
miejscowości. W
poszczególnych
dniach będą to:
Bielcza, Żabno i
Borzęcin.
Na
sobotę w obozowisku
w Szczurowej
zaplanowano koncert,
którego gwiazdą
będzie Dzianni. W
galerii w obozowisku
prezentowane będą
wystawy
towarzyszące:
fotograficzna Joanny
Kozery "Cyganie.
Portrety
białoruskich Romów"
oraz wystawa
malarstwa o tematyce
cygańskiej autorstwa
Jadwigi
Sokołowskiej, która
wraz z mężem
Zygmuntem od
niedawna prowadzi
oryginalny Salon
Artystyczny na
poddaszu kamienicy
przy ul. Kościuszki
15. O tej najnowszej
tarnowskiej galerii
stuki pisaliśmy
obszernie kilka
tygodni temu.
Jak
przypominają
tarnowscy
etnografowie,
Szczurowa jest
jednym z
największych miejsc
kaźni Romów w
Polsce. 3 lipca 1943
roku z rąk Niemców
zginęły tam 93
osoby, niemal
wszyscy romscy
mieszkańcy tej wsi.
Byli
to Romowie, należący
głównie do rodzin
Cioroniów i
Białoniów, którzy
osiedlili się w
Szczurowej w latach
20. XIX w. Mieszkali
w biednej osadzie
usytuowanej na
krańcu wsi. Należeli
do Romów osiadłych,
zżytych z miejscową
ludnością na tyle,
że trafiały się
wśród nich
małżeństwa mieszane.
Pomagali sąsiadom w
pracach polowych,
żyli też z tego, co
uprosili od
zaprzyjaźnionych
gospodarzy. Byli
wśród nich muzykanci
i kowale. Do 1943 r.
w osadzie mieszkało
ponad sto osób.
Rankiem 3 lipca 1943
r. osada romska
została otoczona
przez żandarmów,
którzy furmankami
przewieźli Romów na
miejscowy cmentarz.
Tam Niemcy
zastrzelili 93
osoby.
Mieszkańcy
Szczurowej starali
się ratować swych
romskich sąsiadów.
Podstępem udało się
wydostać ze
śmiertelnego
transportu kilka
osób, między innymi
kilkuletnią Krystynę
Cioruń.
8
maja 1966 r., z
inicjatywy
miejscowej ludności,
przy mogile
ustawiono granitowy
głaz, opatrzony
pamiątkową
inskrypcją. Jest to
pierwszy na świecie
pomnik, wzniesiony
dla upamiętnienia
Zagłady Romów.
Stanął on na
największej
zbiorowej mogile
pomordowanych Romów
na terenie Polski.
Od tamtego czasu na
grób w Szczurowej
przyjeżdżają
pielgrzymki Romów z
całego świata.
Pierwszy Tabor
Pamięci Romów
zorganizowany został
w lipcu 1996 roku,
32 lata po tym, jak
władze PRL zakazały
Cyganom wędrowania
po polskich drogach.
Miał przypomnieć nie
tylko tamten zakaz,
lecz również zagładę
narodu cygańskiego z
rąk nazistów
niemieckich.
Barwność wędrującej
kolumny,
nagłośnienie
projektu przez
media, sprawiają, że
na całej trasie
Taborowi towarzyszy
ogromna życzliwość
ludzi i wielkie
zainteresowanie ideą
pamięci zagłady.
Tabor Pamięci jest
projektem, w którym
obok Romów
uczestniczą ich
sympatycy,
przyjaciele,
dziennikarze, a
także często
zupełnie przypadkowi
ludzie, którzy do
wędrowców dołączają
na trasie, czy na
postojach. Dla
młodych jest to
pierwsza sposobność
zasmakowania
namiastki życia
taborowego, dla
starych – jego
przypomnieniem. Na
trasie dochodzi do
bliskich kontaktów z
ludnością wsi i
miasteczek. Rezerwa
czy nawet niechęć do
Romów, zdominowana
zostaje przez
życzliwą ciekawość.
To ważna część
współczesnej
historii Romów. To
ważne wydarzeni
przywracające pamięć
i tożsamość tego
będącego od stuleci
w diasporze narodu.
PROGRAM WYDARZENIA:
25.07 (czwartek):
Wyjazd z Muzeum
Etnograficznego ok.
godz. 1000.
Przystanek: Bielcza
ok. godz. 14.00.
Przyjazd na miejsce
obozowania w Parku w
Szczurowej ok. godz.
16.00
26.07 (Piątek): Po
śniadaniu wyjazd
delegacji do Żabna,
złożenie kwiatów na
zbiorowej mogile
Romów; powrót do
obozowiska.
27.07 (Sobota):
Wyjazd wozami do
Borzęcina, złożenie
kwiatów przy Pomniku
Pamięci o Zagładzie
Romów w lesie; o
17.00 ceremonia przy
zbiorowej mogile
romskiej na
cmentarzu w
Szczurowej. O 20.00
w obozowisku
odbędzie się
cygański koncert,
którego gwiazdą
będzie Dziani.
28.07 (niedziela):
Powrót do Tarnowa.
Taborowi Pamięci
towarzyszy wystawa
fotograficzna Joanny
Kozery: Cyganie.
Portrety
białoruskich Romów
oraz wystawa
malarstwa o tematyce
cygańskiej Jadwigi
Sokołowskiej, które
prezentowane będą w
Galerii w
Obozowisku.
W oparciu o
materiały
organizatorów
przygotował –
Ryszard Zaprzałka
|