Onegdaj, we wtorek 24 września w Pałacyku BWA w Ogrodzie Strzeleckim odbyła się promocja interesującej książki Filipa Springera „Zaczyn”, będącej reportażem biograficznym poświęconym  Zofii i Oskarowi Hansenom - parze polskich architektów wizjonerów, którym przyszło tworzyć w epoce PRL. I po raz kolejny wypada mi żałować (vide: odsłonięcie rzeźby „Melancholia”  Maurycego Gomulickiego), tak nikłego zainteresowania  tarnowian wartościowymi inicjatywami Galerii Miejskiej. Aliści te kilkanaście osób uczestniczących w tym wtorkowym spotkaniu (wśród nich był m.in. znany tarnowski architekt Otto Schier), było w pełni usatysfakcjonowanych.  Spotkanie z udziałem autora, który okazał się być świetnym mówcą,  poprowadzili Katarzyna Górowska i Miłosz Onak.  Tarnów to kolejne po Krakowie, Lublinie, Katowicach i Poznaniu miejsce na promocyjnej mapie tej książki, która wszędzie zbiera znakomite recenzje.  „Zaczyn” to opowieść o niezwykłych ludzkich losach, o odważnej architekturze, ale także o polskiej mentalności. I o tym, jak bardzo brakuje nam dziś wizji naprawy świata, która – jak u Hansenów – opierałaby się na wierze w człowieka i poczuciu powinności wobec innych.

On – syn Rosjanki i Norwega, Polak z wyboru, dzieciństwo spędza w Wilnie, a ostatni rok wojny w AK-owskiej partyzantce. Po wojnie studiuje architekturę, na stypendium w Paryżu trafia do pracowni Jeannereta i Légera. Mimo propozycji pozostania na Zachodzie wraca odbudowywać Polskę, pracuje jako architekt, uczy na warszawskiej ASP i tworzy koncepcję Formy Otwartej – ważną dla kolejnych pokoleń artystów. Idealista nieznoszący słowa krytyki.

Ona – świetna architektka twardo stąpająca po ziemi, wciela w życie jego szalone idee. Wspólnie zrealizowali kilka śmiałych projektów: klasyczne już dla architektów i historyków sztuki Osiedle Słowackiego w Lublinie i obrosłe mitami warszawskie osiedle Przyczółek Grochowski.

Tam właśnie  decyduje się zamieszkać autor książki, Filip Springer. Chce na własnej skórze poczuć, jak żyje się w miejscu, gdzie teoria Hansenów stała się rzeczywistością i zrozumieć, dlaczego ich nowatorskie pomysły tutaj sprawdziły się nie najlepiej.

Oskar i Zofia Hansenowie to kolejna enigma na drodze Springera, która domaga się wyjaśnienia, naświetlenia, rozgrzebania. Jak to bowiem możliwe, że Oskar Hansen – lekcja obowiązkowa dla tych, którzy chcą zrozumieć współczesną polską sztukę (jak mówi Springerowi jeden z rozmówców), wizjoner, myśliciel i architekt światowej klasy pozostaje dziś postacią znaną zaledwie wąskiemu gronu specjalistów? Dlaczego na 210 studentów architektury, których, prowadząc skrupulatny research do książki, przepytał Filip Springer, o twórcy Formy Otwartej słyszało zaledwie siedmioro? O tym, dlaczego tak jest, jest w dużej mierze "Zaczyn". Ale to również opowieść o architekturze w ogóle, o poplątanych biografiach i wyborach w skomplikowanych czasach i intrygującej parze architektów-nonkonformistów, Don Kichocie architektury otwartej i jego trzymającej się w cieniu towarzyszce przygody, których pomysły sformułowane jeszcze w latach 50. dają bardzo dużo do myślenia i dziś.

Springer wpisuje ich działalność w dziejowy moment, okres zmian w sztuce i architekturze, kiedy "właśnie coś się kończy i coś się zaczyna". Według Oskara Hansena kończą się czasy formy zamkniętej, architektury, która jest niczym więcej niż odzwierciedleniem ego twórcy. Nadchodzi czas Formy Otwartej, architektury, która zaprasza człowieka do dyskusji, jest tłem, pozostawia miejsce na decyzję. Która stwarza warunki do samorealizacji, pomaga lepiej żyć. Zamiast despotycznego ojca, pojawia się kochająca matka – pisze Hansen pod koniec lat 50.

Filip Springer (ur. 1982) – to polski fotoreporter i dziennikarz, znany z współpracy z polską prasą, m.in. z tygodnikiem "Polityka". Jest stypendystą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz programu "Młoda Polska" Narodowego Centrum Kultury. Jego debiut literacki (reportaż "Miedzianka. Historia znikania") znalazł się w finale Nagrody im. R. Kapuścińskiego za Reportaż Literacki 2011 i był nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia 2012. Springer jest także finalistą Nagrody Literackiej Nike 2012. Kolejny reportaż Springera "Źle urodzone" wybrano do Plebiscytu 2012 w Radiowym Domu Kultury w Programie 3 Polskiego Radia w kategorii "Książka roku

Jego najnowsza książka „Zaczyn” ukazała się we wspólnej serii wydawnictwa Karakter i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zatytułowanej „mówi muzeum”. Podczas spotkania można  było ją kupić w cenie promocyjnej 39 PLN (cena okładkowa: 49 PLN).

Ostatnie spotkanie w pałacykowej galerii  było  kolejnym w ramach projektu  tarnowskiego BWA poświęconego architekturze (po m.in. „Tarnów. 1000 lat nowoczesności”. „Le CorbusYear”). W przygotowaniu jest również pierwsze polskie wydanie fundamentalnych tekstów Adolfa Loosa „Ornament i zbrodnia. Eseje wybrane”, które końcem roku zostaną wydane przez warszawskie Centrum Architektury i BWA w Tarnowie.

 Ryszard Zaprzałka